Człowiek to dla Fromma istota społeczna dlatego też należy patrzeć na niego z punktu widzenia interakcji interpersonalnych. We wczesnym rozwoju człowiek przywiązany jest do matki, która zaspokaja wszystkie jego potrzeby. Jest to tak zwana więź pierwotna. Następnie wraz z rozwojem psychospołecznym jednostka wkracza na drogę indywiduacji, w której człowiek zyskuje świadomość samego siebie, swojej niezależności i odrębności.
Podstawowym założeniem Ericha Fromma jest twierdzenie, że człowiek czuje się samotny i wyobcowany, ponieważ zerwał więzi z przyrodą i innymi ludźmi. Z tego punktu widzenia wolność jest dla człowieka negatywem, od którego stara się uciec (patrz. „Ucieczka od wolności” Ericha Fromma). Fromm widzi dwa rozwiązania: pozytywne- zjednoczyć się z innymi w wspólnej pracy, miłości oraz negatywne – odnaleźć bezpieczeństwo poprzez uległość wobec władzy, podporządkowanie się społeczeństwu. Człowiek, który dla Fromma jest zarówno zwierzęciem jak i istotą ludzką ma pięć podstawowych potrzeb:
Powiązań: wynika z faktu zerwania przez człowieka pierwotnej więzi zwierzęcia z naturą. Jest zaspokajana przez twórczą miłość.
Transcendencji: wzniesienie się ponad naturę ludzką, stanie się osobą twórczą.
Zakorzenienia: bycie integralną częścią świata, poczucie wewnętrznej więzi z innymi ludźmi.
Tożsamości: przynależność do czegoś bądź kogoś.
Systemu orientacji: stały i spójny sposób patrzenie, spostrzegania i rozumienia świata.
Fromm wyodrębnił także pięć typów charakteru społecznego oraz szósty dwubiegunowy:
- recyptywny ( osoba bierna, która wymaga wsparcia i doradzania ze strony innych)
- eksloatatorski (osoba, która czerpie zadowolenie z faktu wykorzystania innych, nie jest zainteresowana potrzebami innych ludzi)
- gromadzący ( gromadzi bogactwa, pieniądze, przedmioty)
- handlowy ( czerpie satysfakcje z wymiany, handlu)
- produktywny ( przyczynia się do zwiększenia postępu, dobrobytu własnego oraz grupy do jakiej należy)
- nekrofiliczny (pociąg do śmierci) i biofiliczny (dążenie ku życiu)
Każda jednostka jest mieszaniną tych pięciu typów np. typ produktywno-gromadzący (Hall C., Lindzey G., 2001).
Poglądy Fromma dotyczące społecznych podstaw osobowości są zgodne z ewolucyjną analizą lęku społecznego. W czasach prehistorycznych jednostki samotne, wyobcowane nie mogły rozmnażać się a co najważniejsze nie były w stanie przetrwać. Nastąpiła zatem naturalna selekcja promująca osobniki, których zachowanie przyciągało partnerów, nie mających trudności z adaptacją do różnych grupy społecznej. Właśnie dlatego człowiek nam współczesny ma wrodzoną tendencję do bycia w grupie, podtrzymywania więzi społecznej, motywacji do pozytywnej autoprezentacji. (patrz. Leary M., Kowalski M., 2001).
Photo by Luis Quintero from Pexels
